Uzależnienie przez jednego z członków rodziny destabilizuje funkcjonowanie całego systemu rodzinnego, rodzi poważne problemy, jest przyczyną cierpienia dorosłych i dzieci. Narastanie uzależnienia i szkód z nim związanych skłania członków rodziny do szukania sposobów pozwalających im przetrwać w sytuacji permanentnego stresu, braku poczucia bezpieczeństwa i stabilizacji, niemożności zaspokojenia elementarnych potrzeb psychologicznych, a czasami również biologicznych. Osoba uzależniona z biegiem czasu coraz silniej koncentruje się na sobie i uzależnieniu, wycofuje się z pełnienia ról życiowych, przestaje świadczyć na rzecz rodziny, a czasem nawet interesować się swoimi bliskimi. Wymaga opieki i obsługi.
Konsekwencją życia z partnerem uzależnionym może być współuzależnienie. Osoba współuzależniona:
- Przejawia silną koncentrację myśli, uczuć na zachowaniach osoby uzależnionej
- Szuka usprawiedliwień sytuacji, zaprzeczania problemowi
- Ukrywa problem przed innymi
- Przejmuje kontrolę nad zachowaniami osoby bliskiej (ogranicza sytuacje sprzyjające uzależnieniu, np: wylewa alkohol, odmierza ilości, kupuje alkohol, aby pijący nie wychodził z domu itp.)
- Przejmuje odpowiedzialność za zachowania uzależnionego partnera, łagodzi konsekwencje uzależnienia: kłamie, płaci długi, dba o jego wizerunek itp.
- Przejmuje za osobę uzależnioną obowiązki domowe, które ona zaniedbuje.
Życie w długotrwałym stresie spowodowanym uzależnieniem osoby bliskiej i brak skuteczności własnych działań nakierowanych na rozwiązanie problemu uzależnienia powodują poważne konsekwencje psychologiczne:
- Zaburzenia psychosomatyczne:
– Nerwice
– Zaburzenia życia emocjonalnego (chaos emocjonalny, huśtawka nastrojów, stany lękowe i depresyjne, napięcie i stan ciągłego pogotowia emocjonalnego)
– Zakłócenia czynności poznawczych (zagubienie, chaos poznawczy, brak poczucia sensu i celu, zakłócenie wzorców normy i zdrowia, nierealistyczne oczekiwania) - Pustkę duchową i brak nadziei
- Samotność
- Poczucie niemożności rozstania się
- Czasami nadużywanie substancji psychoaktywnych (zwłaszcza leków nasennych i uspokajających)
- Trudności w rozpoznawaniu własnych potrzeb, w realizacji własnych pragnień, ambicji i celów
- Wyraźnie odczuwane obniżenie jakości życia.
Współuzależnienie nie jest chorobą, jest zespołem nieprawidłowego przystosowania się do sytuacji problemowej. Koncentrując się na szukaniu sposobu ograniczenia zachowań partnera, osoba współuzależniona nieświadomie przejmuje odpowiedzialność i kontrolę za jego funkcjonowanie, co w efekcie ułatwia trwanie w uzależnieniu. U części osób współuzależnionych rozpoznaje się ostrą reakcję na stres, zaburzenia stresowe pourazowe lub zaburzenia adaptacyjne. Współuzależnienie diagnozuje się wyłącznie u osób dorosłych, które formalnie mogą wybrać inną drogę poradzenia sobie z problemem uzależnienia partnera. Dzieci nie mają żadnego wyboru. Są skazane na życie w takich warunkach, jakie stwarzają dla nich dorośli.
Osoby współuzależnione wymagają pomocy i mogą uzyskać poprawę stanu zdrowia psychosomatycznego, jeśli skorzystają z pomocy oferowanej im w placówkach terapii uzależnień, gdzie mają prawo korzystać z bezpłatnej pomocy terapeutycznej i medycznej. Lista placówek lecznictwa odwykowego w Polsce znajduje się na stronie internetowej Państwowej Agencji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych (www.parpa.pl). Niezależnie bowiem od tego, czy uzależniony podejmie leczenie odwykowe, czy nie osoby współuzależnione mogą poprawić jakość swojego życia i życia swoich dzieci. Trudno jest im to jednak zrobić bez przyjęcia fachowej pomocy z zewnątrz.
Poza profesjonalną terapią współuzależnienia pomocne mogą być spotkania Wspólnoty Al-Anon oraz Al-Ateen, których celem jest wspieranie się członków osób uzależnionych w trudnościach wynikających z życia z osobą uzależnioną i w zmianie swojego funkcjonowania na bardziej satysfakcjonujące.
http://www.al-anon.org.pl/
http://www.parpa.pl/index.php/rodzina-dzieci/al-ateen