Uzależnienia behawioralne związane są z postępem technologicznym i coraz mocniej rozwijającą się cywilizacją. Żyjemy w kulturze konsumpcyjnej , zorientowanej na szybkie zaspokojenie. Coraz więcej osiągnięć służy nieskrępowanemu dążeniu do satysfakcji. W świecie w którym jesteśmy namawiani do gromadzenia, posiadania , przeżywania nowych doświadczeń wikłamy się w nałogowe zachowania.
Konsumpcja staje się nową formą relaksu i pociechy. Powstaje tendencja do zaliczania intensywnych doświadczeń, żeby coś poczuć.
Hazard, korzystanie z internetu, gier komputerowych, seks, zakupy wypełniają pustkę emocjonalną, samotność.
Zachowania te stają się lekiem na frustracje czy formą ucieczki od trudnych problemów, umożliwiają łatwą regulacje nastroju, frustracji czy zmęczenia.
Uzależnienia behawioralne to takie, które nie są związane z zażywaniem substancji psychoaktywnych ale z wykonywaniem czynności.
O uzależnieniu behawioralnym mówimy, gdy silna potrzeba wykonywania jakiejś normalnej czynności – na przykład zakupów, seksu, jedzenia czy pracy – przynosi szkody, a wykonująca ją osoba nie potrafi – mimo prób – powstrzymać się od wykonywania tej czynności, przestaje kontrolować sytuację – podaje prof. Jerzy Mellibruda.
Uzależnienia behawioralne przejawiają się w kompulsyjnym, przymusowym wykonywaniu czynności w celu pozbycia się nieznośnego napięcia psychicznego.
Ich ważną cechą jest trudność w oparciu się impulsowi/pokusie zrealizowania zachowania, które jest szkodliwe dla danej osoby lub innych osób oraz powtarzalność tego zachowania.
Realizacja zachowania jest często poprzedzona uczuciem napięcia lub pobudzenia , a w czasie realizacji i tuż po niej następuje obniżenie napięcia, poczucie ulgi, spełnienia , zadowolenie.
Uzależnienie behawioralne wyraża się :
- w kompulsyjnym zachowaniu,
- w kontynuowaniu zachowania pomimo negatywnych konsekwencji,
- obsesji jego wykonania,
- impulsywności,
- doświadczaniu negatywnych uczuć po wykonaniu czynności nałogowej,
- objawach abstynencyjnych w sytuacja jej nagłego przeżywania.
Przykłady uzależnień behawioralnych:
- patologiczny hazard, – uzależnienie od jedzenia (kompulsyjne jedzenie),
- uzależnienie od seksu,
- uzależnienie od internetu i gier komputerowych,),
- uzależnienie od opalania (tonoreksja),
- uzależnienie od ćwiczeń fizycznych (bigoreksja),
- uzależnienie zakupów (zakupoholizm) – uzależnienie od pracy (pracoholizm) – i inne zachowania kompulsjne takie jak kompulsyjne oglądanie telewizji czy czytanie książek
Patologiczny hazard
W klasyfikacji ICD 10 Patologiczny hazard to F63.0 – „Zaburzenie polegające na często powtarzającym się uprawianiu hazardu, który przeważa w życiu człowieka ze szkodą dla wartości i zobowiązań społecznych, zawodowych, materialnych i rodzinnych”.
Podobnie, opierając się na kryteriach diagnostycznych zaproponowanych przez ICD-10 można przyjąć, że patologiczny hazard można rozpoznać wówczas, kiedy w okresie ostatniego roku stwierdzono obecność co najmniej trzech objawów z poniższej listy:
1. Silną potrzebę lub poczucie przymusu hazardowego grania;
2. Subiektywne przekonanie o istnieniu trudności w kontrolowaniu zachowań związanych z hazardowym graniem, tj. upośledzenie kontroli nad powstrzymywaniem się od grania oraz nad długością czasu poświęconego na granie hazardowe;
3. Występowanie, przy próbach przerwania lub ograniczenia grania, niepokoju, rozdrażnienia czy gorszego samopoczucia oraz ustępowanie tych stanów z chwilą powrotu do gry;
4. Spędzanie coraz większej ilości czasu na graniu w celu uzyskania zadowolenia czy dobrego samopoczucia, które poprzednio uzyskiwane były w krótszym czasie;
5. Postępujące zaniedbywanie alternatywnych źródeł przyjemności lub dotychczasowych zainteresowań na rzecz grania;
6. Kontynuowanie hazardowego grania pomimo szkodliwych następstw (fizycznych, psychicznych i społecznych), o których wiadomo, że mają związek ze spędzaniem czasu na graniu.
Jeśli martwisz się o wpływ grania na ciebie i twoich bliskich lub takie obawy wygłaszają Twoi bliscy, warto się skonsultować z terapeutą uzależnień w celu dokładnego badania i ewentualnego ustalenia strategii terapeutycznej.